Ο Πύργος του Μάμτζιου (1770)

Ο Πύργος του Μάμτζιου (1770) βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Τσαριτσάνης, ακριβώς πάνω από τον μητροπολιτικό ναό της Παναγίας. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής και ένδειξη της σημαντικής οικονομικής ανάπτυξης που σημείωσε ο τόπος κατά το παρελθόν.

Σήμερα είναι ο μοναδικός που σώζεται καθώς έχουν καταρρεύσει, οι άλλοι δύο πύργοι του Ραματά ή Σταβάρα και του Κουρμαχάζου ή Χατζηαλεξίου. Η κατασκευή τους οφείλεται στην ανάγκη προστασίας των κατοίκων από επιδρομές τουρκαλβανών ληστών.

Πρόκειται για ένα τετράγωνο τριώροφο κτίσμα ύψους 15 μέτρων και η επικοινωνία μεταξύ των ορόφων γίνεται με ξύλινη σκάλα. Απόδειξη της αμυντικής του λειτουργίας, αποτελούν οι 71 συνολικά πολεμίστρες του και οι «καταχύστρες» στις εξωτερικές πλευρές του πύργου, από τις οποίες οι αμυνόμενοι έριχναν καυτό λάδι στους εισβολείς. Επίσης, για την προστασία των αμυνόμενων σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν γύρω και κάτω από τον πύργο στοές, οι οποίες ονομάζονται από τους ντόπιους «λαγούμια», τα οποία χρησιμοποιούσαν να κρυφτούν και για την διαφυγή τους. Ο στοές αυτές επικοινωνούν μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα υπόγειο δίκτυο, το οποίο σήμερα είναι ανεξερεύνητο. Είναι γνωστό, ότι το δίκτυο αυτό των υπόγειων στοών της Τσαριτσάνης έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τον Μακεδονικό αγώνα.